Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης 2023

Αρνητική η φετινή προεκλογική χρονιά για την ποιότητα της νομοθέτησης.

Το 2023, από την αρχή του έτους μέχρι το κλείσιμο της Βουλής ενόψει των εθνικών εκλογών, η ποιότητα της νομοθέτησης στη χώρα μας υποχώρησε κατά 4,74 μονάδες σε σχέση με το 2022 σύμφωνα με τον Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης που δημοσιεύει σήμερα για πέμπτη χρονιά το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών. Το 2022, η νομοθετική ποιότητα είχε βελτιωθεί οριακά κατά 1,35 μονάδες σε σχέση με το 2021.

Αναλυτικότερα, η νομοθετική ποιότητα στην Ελλάδα το 2023 (Ιανουάριος-Απρίλιος) βαθμολογείται από τον Δείκτη με 45,66. Η αντίστοιχη βαθμολογία για το 2022 είναι 50,40, έναντι 49,05 το 2021. Η υποχώρηση που σημειώνεται το 2023 οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι παραδοσιακά το διάστημα πριν τις εθνικές εκλογές η ποιότητα νομοθέτησης υποχωρεί.

Τα κύρια ευρήματα του Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης 2023

Οι θετικές εξελίξεις: 

• Ο μέσος όρος των τροπολογιών ανά νόμο συνεχίζει να μειώνεται, φτάνοντας το 2023 το ιστορικό χαμηλό των 1,83 τροπολογιών ανά νόμο.  
• Ο μέσος όρος των τροπολογιών της τελευταίας στιγμής, δηλαδή τροπολογιών που κατατέθηκαν την ίδια ή μία ημέρα πριν την ψήφιση του νόμου, μειώνεται ακόμα περισσότερο, φτάνοντας το 2023 το ιστορικό χαμηλό των 1,2 τροπολογιών ανά νόμο.

Οι αρνητικές εξελίξεις: 

• Καμία έκθεση συνεπειών ρύθμισης νόμου του 2023 δεν περιέχει ποσοτικά στοιχεία για τις επιπτώσεις στην κοινωνία, την οικονομία, το περιβάλλον και το κράτος. 
• Τα άρθρα των τροπολογιών συνεχίζουν να αυξάνονται, φτάνοντας το 2023 το ιστορικό υψηλό των 6,3 άρθρων ανά τροπολογία, καθιστώντας τες πολύ-τροπολογίες με άσχετα μεταξύ τους θέματα.  
• Το 82% των τροπολογιών που ψηφίστηκαν ανά νόμο το 2023 ήταν άσχετες με το κύριο αντικείμενο του νόμου.  
• Η μεγαλύτερη αδυναμία στην ποιότητα νομοθέτησης το 2023 εντοπίζεται στην εφαρμογή των νόμων (38,4/100) και συνδέεται, μεταξύ άλλων, με δύο βασικά χαρακτηριστικά της νομοθετικής διαδικασίας: την επίσπευση της νομοθέτησης λόγω των επερχόμενων εκλογών και τη συμβολική νομοθέτηση, κατά την οποία οι νόμοι ψηφίζονται με στόχο την ικανοποίηση της κοινής γνώμης και όχι την επίλυση πραγματικών προβλημάτων.  
• Ο μέσος όρος ημερών διαβούλευσης το 2022 ήταν 16,6 ημέρες, 1,9 ημέρες περισσότερες σε σχέση με το 2021, αλλά το 2023 μειώθηκε σε 12 ημέρες, 4 ημέρες λιγότερες σε σχέση με το 2022. 

Ο καλύτερος και ο χειρότερος νόμος του 2023 (Ιανουάριος-Απρίλιος): 

Ο νόμος του 2023 με την υψηλότερη συνολική βαθμολογία στον Δείκτη (60,85 / 100) είναι ο 5038 «Κώδικας Μετανάστευσης», που κατατέθηκε στη Βουλή από τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου κ. Παναγιώτη Μηταράκη. 

Ο νόμος του 2023 με τη χαμηλότερη συνολική βαθμολογία στον Δείκτη (29,04 / 100) είναι ο 5039 «Μέτρα στήριξης των συγγενών των θυμάτων και των πληγέντων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023, συνταξιοδοτική διάταξη, ρυθμίσεις για την ενίσχυση της ασφάλειας των συγκοινωνιών, διατάξεις για την ενίσχυση της ανάπτυξης, παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό της τουριστικής νομοθεσίας και άλλες επείγουσες διατάξεις», που κατατέθηκε στη Βουλή από τον Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων κ. Άδωνη Γεωργιάδη.

Ο καλύτερος και ο χειρότερος νόμος του 2022: 

Ο νόμος του 2022 με την υψηλότερη συνολική βαθμολογία στον Δείκτη (75,05 / 100) είναι ο 4924 «Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την εκτελεστική Οδηγία (ΕΕ) 2019/69 της επιτροπής της 16ης Ιανουαρίου 2019 για τη θέσπιση τεχνικών προδιαγραφών για τα όπλα συναγερμού και σηματοδοσίας δυνάμει της Οδηγίας 91/477/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 18ης Ιουνίου 1991 σχετικά με τον έλεγχο της απόκτησης και της κατοχής όπλων, όπως κωδικοποιήθηκε με την Οδηγία 2021/555 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Μαρτίου 2021 σχετικά με τον έλεγχο της απόκτησης και της κατοχής όπλων (L 115)», που κατατέθηκε στη Βουλή από τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη κ. Παναγιώτη Θεοδωρικάκο.

Ο νόμος του 2022 με τη χαμηλότερη συνολική βαθμολογία στον Δείκτη (35,52 / 100) είναι ο 4964 «Διατάξεις για την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, θέσπιση πλαισίου για την ανάπτυξη των Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων, την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, την προστασία του περιβάλλοντος και λοιπές διατάξεις», που κατατέθηκε στη Βουλή από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωνσταντίνο Σκρέκα. 

Κύρια Ευρήματα 2015-2023

• Από το 2015 μέχρι τον Απρίλιο του 2023 έχουν εκδοθεί συνολικά πάνω 4.190 νομοθετήματα και 61.000 σελίδες νομοθέτησης.
• Η κοινοβουλευτική διαδικασία βελτιώνεται με μικρά αλλά σχετικά σταθερά βήματα. 
• Η εφαρμογή των νόμων χειροτερεύει, καθώς δεν ενεργοποιούνται οι εξουσιοδοτήσεις για Υπουργικές Αποφάσεις και Προεδρικά Διατάγματα.
• Τον Δεκέμβριο ψηφίζονται οι περισσότερες τροπολογίες από οποιονδήποτε άλλο μήνα, γεγονός που καταδεικνύει τον όγκο των έκτακτων ρυθμίσεων που στριμώχνονται στο τέλος του έτους και τη χαμηλή ποιότητα του νομοθετικού σχεδιασμού.
• Η ποιότητα της νομοθέτησης υποχωρεί σημαντικά πριν τη διακοπή εργασιών της Βουλής για εκλογές, καθώς και τις διακοπές του καλοκαιριού και των Χριστουγέννων, ενώ παράλληλα αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των τροπολογιών που ψηφίζονται.

Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών Νίκος Ρώμπαπας έκανε το ακόλουθο σχόλιο:  

«Στον φετινό Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης αναδεικνύεται με σαφήνεια η ανάγκη εφαρμογής των ψηφισθέντων νόμων, αλλά και της τεκμηριωμένης εκτίμησης των συνεπειών της εκάστοτε νομοθετικής ρύθμισης. Είναι σημαντικό για την ποιότητα της δημοκρατίας μας ο νομοθέτης να τεκμηριώνει με αναλυτικά στοιχεία την ανάγκη κάθε ρύθμισης και αφετέρου οι νόμοι να εφαρμόζονται πλήρως και χωρίς αχρείαστες καθυστερήσεις. Ο Δείκτης μπορεί να λειτουργήσει ως γνώμονας και οδικός χάρτης για τη διαρκή και ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας της νομοθέτησης, ένας στόχος που διακηρυκτικά υιοθετείται σήμερα από όλες τις δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας».

Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης αξιολογεί τη συνολική διαδικασία εισαγωγής των νόμων που ψηφίζονται στο εθνικό κοινοβούλιο και εισάγονται στην έννομη τάξη της χώρας μας, ποσοτικοποιώντας την πολυνομία και την κακονομία. Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών εξετάζει στη φετινή του έκδοση τους νόμους που ψηφίστηκαν κατά το ημερολογιακό έτος 2022 και για το 2023, μέχρι το κλείσιμο της Βουλής, τον Απρίλιο. Στο πλαίσιο του δείκτη αποτιμάται η ποιότητα της νομοθέτησης και όχι το καθαυτό περιεχόμενο των νόμων. 

Η φετινή μελέτη πραγματοποιήθηκε με τη νομική υποστήριξη της Τράπεζας Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ.