Οδεύοντας προς την κρίσιμη, όπως όλα δείχνουν, εκλογική μάχη της Κυριακής, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης δίνουν όλο και πιο συχνά δημόσιες ομιλίες με σκοπό την μεγαλύτερη εκλογική δυνατή απήχηση. Στις προεκλογικές ομιλίες, εκτός από τις ιδέες, τις προτάσεις και τις πολιτικές μεγάλη σημασία έχουν και οι ίδιες οι λέξεις, με τις οποίες ο ομιλητής προσπαθεί να προσεγγίσει το κοινό.

Επιχειρώντας να κατανοήσουμε και να καταγράψουμε τον τόνο και το ύφος των προεκλογικών ομιλιών, καταγράψαμε τις συχνότερες αναφορές στις προεκλογικές ομιλίες των αρχηγών των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της χώρας, το τελευταίο δίμηνο. Στα διαγράμματα που θα δείτε παρακάτω, το μέγεθος της εκάστοτε λέξης καθορίζεται από τη συχνότητα με την οποία οι δύο πολιτικοί αρχηγοί την χρησιμοποιούν.

Ξεκινώντας από τον πρωθυπουργό είναι σαφές πως τοποθετεί, όπως αναμενόταν, πάνω από όλα την «Ελλάδα», τους «Έλληνες» και τις «Ελληνίδες». Η αναφορά στην ελληνικότητα, καταφέρνει να προσεγγίσει ένα από τα πιο πυρηνικά και θεμελιώδη ταυτοτικά στοιχεία των πολιτών. Δίπλα στον συνδετικό κρίκο της «Ελλάδας», ξεχωρίζουν οι αναφορές στην «Ευρώπη», τον «λαό» και τους «πολλούς». Από την μία επιχειρείται η σύνδεση με τον ευρωπαϊκό χώρο και τις εκλογές, και από την άλλη, η σαφής παρουσία του λαού στον λόγο του πρωθυπουργού, εξασφαλίζει το απαραίτητο λαϊκό έρεισμα, ο «λαός» ως υποκείμενο εξουσίας. Σημαντικότατη παρουσία έχουν επίσης η «κοινωνία» και η «οικονομία». Το κοινωνικό παραμένει κυρίαρχο αξιακό στοιχείο της αριστεράς ενώ η οικονομία απευθύνεται στην οικονομική ατζέντα που συχνά προβάλει ο ΣΥΡΙΖΑ στον δημόσιο λόγο, ως μεταρρυθμιστικό πλαίσιο (Εικόνα 1).

Οι 40 λέξεις που χρησιμοποιεί συχνότερα ο κ. Τσίπρας

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θα μπορούσε παρά να τοποθετήσει με τον ίδιο τρόπο και την ίδια σημασία την «Ελλάδα» και την «Ευρώπη» ως συχνότερες αναφορές στον λόγο του. Το κόμμα της ΝΔ ακολουθεί αμέσως μετά σε συχνότητα αναφορών, θέλοντας να υπενθυμίσει και να καταδείξει το όνομα της αλλαγής που θεωρεί πως χρειάζεται η χώρα σε κάθε επίπεδο. Ο Α. «Τσίπρας» είναι μία από τις συχνότερες αναφορές στον λόγο του ως ο βασικός του αντίπαλος και στην συνέχεια συναντάμε ορολογία με έμφαση στην οικονομία και ειδικότερα στην φορολογία, όπου το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του κόμματος φαίνεται να αποτελεί την πολιτική του ναυαρχίδα (Εικόνα 2).

Οι 40 λέξεις που χρησιμοποιεί συχνότερα ο κ. Μητσοτάκης

Προσπαθώντας να εστιάσουμε σε επιμέρους άξονες, διακρίνουμε πως στον λόγο του πρωθυπουργού δεσπόζουν λέξεις με οικονομικό και αξιακό περιεχόμενο. Το «Μνημόνιο», η «κρίση», το «ασφαλιστικό», τα «δημοσιονομικά» και η «επιχειρηματικότητα» κυριαρχούν στις οικονομικές έννοιες, ενώ στο αξιακό επίπεδο η «κοινωνία», η «δικαιοσύνη» και η «συνεργασία» προβάλλουν το πλαίσιο του ανοίγματος του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα ευρύτερο εκλογικό κοινό. Ο «αγώνας» συνεχίζει να είναι και σήμερα ένα από τα διαχρονικά συνθήματα της κινηματικής αριστεράς, ενώ η «αξία» και η «υπερηφάνεια» δεν παραλείπονται από το αξιακό σχήμα (Εικόνα 3 και 4). 

Λέξεις που χρησιμοποιεί ο κ. Τσίπρας για την οικονομία

Λέξεις με αξιακό περιεχόμενο που χρησιμοποιεί ο κ. Τσίπρας

Αντίστοιχα στο ίδιο περιεχόμενο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εστιάζει στους «εργαζομένους», τις «δουλειές», την «φορολογία» και τις «επιχειρήσεις», ενώ στο αξιακό πεδίο ο πρόεδρος της ΝΔ προτάσσει το «εθνικό», την «ασφάλεια», τον «άνθρωπο», την «κοινωνία», την «αξία», την «πατρίδα» και την «υπερηφάνεια» στο κέντρο του ιδεολογικού άξονα του κόμματος. Όλα τα σημεία συγκλίνουν σε μία ταυτότητα συγκροτημένη εθνικά με κέντρο τον άνθρωπο (Εικόνα 5 και 6). 

Λέξεις που χρησιμοποιεί ο κ. Μητσοτάκης για την οικονομία

Λέξεις με αξιακό περιεχόμενο που χρησιμοποιεί ο κ. Μητσοτάκης

Τα όπλα στην φαρέτρα του δημόσιου λόγου των δύο πολιτικών αρχηγών έχουν ομοιότητες αλλά και διαφορές. Ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ στην οικονομία στρέφει την προσοχή του κοινού στα θεωρούμενα καλά χαρτιά της «δημοσιονομικής προσαρμογής», της εξόδου από τα «Μνημόνια» και στην στροφή στην «επιχειρηματικότητά», ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης στοχεύει σε μεγαλύτερη αμεσότητα με τον «εργαζόμενο» και τις «δουλειές» που αναζητούν οι πολίτες. Η αξιακή συγκρότηση και των δύο θα λέγαμε πως ακολουθεί μία παραδοσιακή κομματική γραμμή, με τον ΣΥΡΙΖΑ να συνασπίζεται γύρω από τον «αγώνα», την «δικαιοσύνη» και τον «άνθρωπο, ενώ την ΝΔ να θωρακίζεται γύρω από την «πατρίδα», την «ασφάλεια» και τον «άνθρωπο».

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο liberal.gr την Πέμπτη 23 Μαΐου 2019.

*Ο Αλέξανδρος Σκούρας είναι Πρόεδρος του ΚΕΦίΜ 

**Ο Κωνσταντίνος Σαραβάκος είναι Επιστημονικός Συνεργάτης του ΚΕΦίΜ