Δυσεπίλυτος γρίφος αποδεικνύεται στην πράξη το αν η πανδημία θα λειτουργήσει ή όχι ως καταλύτης για μια πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή του οικονομικού παραδείγματος προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης κρατικής παρέμβασης και μετά το πέρας της κρίσης, όπως προκύπτει από τις 48 απαντήσεις των μελών του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων στην ερώτηση του Απριλίου.
Συγκεκριμένα, το 50% πιστεύει ότι η μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία θα διατηρηθεί και μετά την πανδημία, ενώ το 23% διαφωνεί. Μεταξύ των δύο επιλογών τοποθετήθηκε το 27% των απαντησάντων.
Οι απαντήσεις των μελών του Πάνελ αναλυτικά ανά ερώτηση.
(Ψήφος: 1= Διαφωνώ απολύτως, 5=Συμφωνώ απολύτως & Βαθμός βεβαιότητας: 1=Καθόλου βέβαιος-α, 5=Απολύτως βέβαιος-α).
| Ονοματεπώνυμο | Φορέας | Απάντηση | Βεβαιότητα | Προαιρετικό σχόλιο |
|---|---|---|---|---|
| Ιωάννης Βενέτης | Πανεπιστήμιο Πατρών | 3 | 3 | |
| Χάρης Βλάδος | Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Πανεπιστήμιο Λευκωσίας | 4 | 4 | Η πανδημία σίγουρα θα λειτουργήσει (ήδη λειτουργεί) ως καταλύτης και ως δραστικός επιταχυντής των εξελίξεων για μια πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή του παγκόσμιου οικονομικού παραδείγματος, εξέλιξη που κυοφορείται ήδη εδώ και αρκετά χρόνια ως μια διαδικασία αναδιάρθρωσης της ίδιας της δυναμικής της παγκοσμιοποίησης. Το πλέον ενδιαφέρον σε αυτή την εξέλιξη δεν είναι τόσο η "στροφή" προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης κρατικής παρέμβασης και μετά το πέρας της κρίσης, αλλά το είδος της και η στόχευση την οποία αυτή θα έχει στο μέλλον. Όλο και μεγαλύτερη σημασία φαίνεται πως πρέπει να αποδίδεται στα πλαίσια της, πλέον, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και του καινοτομικού δυναμικού των επιμέρους παραγωγικών συστημάτων (μέσω της ενίσχυσης των δομών παιδείας και έρευνας) και στην προσπάθεια καλλιέργειας αυξημένων δυνατοτήτων προσαρμοστικότητας και διαχείρισης αλλαγής για την ουσιώδη στήριξη των ασθενέστερων και περισσότερο ευάλωτων επιχειρήσεων και τοπικοτήτων. |
| Μανόλης Γαλενιανός | Royal Holloway, University of London | 4 | 5 | |
| Σωτήρης Γεωργανάς | City, Πανεπιστημιο του Λονδινου | 3 | 3 | Οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν την επίδραση τέτοιων ισχυρών, αλλά παροδικών σοκ. Δεν είμαι σίγουρος ότι αλλάζει κάτι τόσο σημαντικό στα θεμελιώδη (τη δομή της οικονομίας ή τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων) σχετικά με την κρατική παρέμβαση. Αυτό ίσως που αλλάζει όντως είναι ότι δυτικές πλούσιες χώρες βλέπουν στη δική τους αυλή τα ζητήματα και διλήμματα που ζούμε στα οικονομικά του αναπτυσσομένου κόσμου δεκαετίες τώρα, για την ισχύ των ευρεσιτεχνιών φαρμάκων κτλ. Αλλά δεν ξέρω αν είναι επαρκές το σοκ ώστε σε 5 χρόνια να έχουμε άλλη αντιμετώπιση στο θέμα των φαρμάκων για ασθένειες που θα αφορούν μόνο φτωχότερες χώρες. |
| Νίκος Γεωργαντζής | Burgundy School of Business, Dijon-Γαλλία | 5 | 5 | Μια μη παροδική αλλαγή έχει ήδη επιτελεσθεί με πολλαπλούς τρόπους. Για παράδειγμα είναι η πρώτη φορά που θεωρούμε την επιστροφή στην προηγούμενη "κανονικότητα" κάτι γενικά επιθυμητό, όταν προ πανδημίας σχεδόν όλοι συμφωνούσαν ότι η κατάσταση ήταν αφόρητη και χρειαζόταν επειγόντως μια αλλαγή. Η ανάδειξη της υγείας και της ανάπτυξης και παροχής φαρμάκων ως πρωταρχικής προτεραιότητας για την κοινωνία επίσης έχει ήδη αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο (θα) σκεφτόμαστε και (θα) δρούμε μετά την πανδημία. Με λίγα λόγια, λίγοι αμφιβάλλουν πλέον ότι η παρέμβαση του κράτους σε θέματα που δεν προλαμβάνει επαρκώς και εγκαίρως η αγορά πρέπει να αυξηθεί και, τελικά, θα αυξηθεί. |
| Δημήτρης Γεωργούτσος | Οικονομικό Πανεπίστημιο Αθηνών | 3 | 3 | |
| Χρήστος Γκενάκος | University of Cambridge και Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 4 | 4 | |
| Περικλής Γκόγκας | Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης | 4 | 4 | |
| Δημήτρης Δεμέκας | Institute of Global Affairs, LSE; Special Adviser to the Bank of England; independent consultant | 5 | 5 | |
| Ανδρέας Δριχούτης | Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 3 | 3 | |
| Παναγιώτης Ευαγγελόπουλος | Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου | 5 | 5 | Το παγκόσμιο κλείδωμα των οικονομιών, τα τεράστια δημοσιονομικά πακέτα στήριξης και η αχαλίνωτη ποσοτική χαλάρωση αποτελούν πάρα πολύ ισχυρά στοιχεία αναβίωσης και παγίωσης του κρατισμού στις μεταπανδημικές οικονομίες. |
| Μάριος Ζαχαριάδης | Πανεπιστήμιο Κύπρου | 1 | 5 | |
| Πάνος Καζάκος | Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ομότιμος καθηγητής | 4 | 4 | |
| Χρήστος Καμπόλης | IMD - Institute for Management Development | 4 | 5 | |
| Λουκάς Καραμπαρμπούνης | University of Minnesota, Federal Reserve Bank of Minneapolis, NBER, and CEPR | 4 | 4 | |
| Σωτήρης Καρκαλάκος | Πανεπιστήμιο Πειραιά | 5 | 4 | |
| Σπύρος Λαπατσιώρας | Πανεπιστήμιο Κρήτης | 4 | 4 | |
| Θεόδωρος Π. Λιανός | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 2 | 4 | |
| Παναγιώτης Λιαργκόβας | Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) & Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου | 2 | 2 | |
| Ελένη Λουρή | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 4 | 4 | |
| Μίλτος Μακρής | University of Kent | 3 | 3 | |
| Μάνος Ματσαγγάνης | Πολυτεχνείο Μιλάνου | 4 | 4 | Υπάρχει μετατόπιση των οικονομολόγων και των διεθνών οργανισμών σε σχέση με το προηγούμενο παράδειγμα, το οποίο δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τις τρομακτικές ανισορροπίες της παγκόσμιας οικονομίας. Πολλά ερωτήματα όμως παραμένουν ανοικτά: για τα όρια της παγκοσμιοποίησης, για τη σχέση κράτους-αγοράς, για την εναρμόνιση της οικονομικής ευημερίας με την κοινωνική συνοχή. |
| Κώστας Μεγήρ | Yale University | 3 | 3 | |
| Χρυσοβαλάντου Μήλιου | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 2 | 4 | |
| Μιχάλης Μητσόπουλος | ΣΕΒ Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Βιομηχανιών | 3 | 5 | |
| Δημήτρης Μόσχος | Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 3 | 4 | |
| Γεώργιος Κ. Μπήτρος | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 5 | 5 | Η μεταφορά εξουσίας από τους πολίτες στα κόμματα στις αντιπροσωπευτικές κομματικές δημοκρατίες δυτικού τύπου είναι μονόδρομος. Δυστυχώς, οδηγεί σε εθελοδουλία (Serfdom) από την οποία οι πολίτες δεν μπορούν να απαλλαγούν χωρίς κάποιες απρόσμενες εξελίξεις. Τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε το μυθιστόρημα του Orwell 1984 είναι εξαιρετικά επίκαιρο. |
| Δάφνη Νικολίτσα | Πανεπιστήμιο Κρήτης | 2 | 4 | |
| Μάνθος Ντελής | Montpellier Business School | 3 | 3 | Είναι εξαιρετικά σχετικό το ερώτημα. Περισσότερο έχει να κάνει με την ιδεολογική κατεύθυνση της κάθε κυβέρνησης και πώς αντιλαμβάνεται τη βέλτιστη πολιτική. |
| Αναστάσιος Ξεπαπαδέας | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών - University of Bologna | 3 | 3 | It is an open issue whether the pandemic externality could be efficiently internalized into public policies. Probably not. Government policies are designed under a very high implicit discount rate. This does not allow to take into account fat tail events. |
| Νίκος Οικονομίδης | Stern School of Business, NYU | 1 | 5 | Η κρατική παρέμβαση ήταν απαραίτητη κατά την διάρκεια της πανδημίας. Θα ήταν καταστροφικό αν μετά το τέλος της πανδημίας συνεχιζόταν μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση. Γιατί; Γιατί ο ιδιωτικός τομέας είναι πολύ περισσότερο παραγωγικός και καινοτόμος από τον δημόσιο τομέα. Κάθε ευρώ που αφαιρείται από τον ιδιωτικό τομέα και δίνεται στον δημόσιο τομέα (για κρατική παρέμβαση) μειώνει την παραγωγικότητα και την καινοτομία της οικονομίας. Έτσι, μετά το τέλος της πανδημίας να περιορίσουμε δραστικά την κρατική παρέμβαση για να αυξήσουμε την παραγωγικότητα, καινοτομία, και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. |
| Γιώργος Παγουλάτος | Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κολέγιο της Ευρώπης (Μπρυζ) | 4 | 3 | H κρατική παρέμβαση είναι ευρέως αποδεκτή στη μεγάλη ύφεση. Ο μετριασμός των ανισοτήτων, η χρηματοδότηση πράσινων και ψηφιακών επενδύσεων, κι η προτεραιότητα ανάσχεσης λαϊκιστών, εθνικιστών και τραμπιστών σε ΗΠΑ και ΕΕ ωθούν σε αύξηση των δημόσιων δαπανών. Όμως η αλλαγή υποδείγματος εξαρτάται και από την μετα-Μπάιντεν τετραετία. |
| Γεώργιος Πάνος | University of Glasgow | 3 | 3 | Η πεφωτισμένη και συμπεριφορικά ενήμερη κρατική παρέμβαση είναι ζητούμενο στη σύγχρονη εποχή, και χρειάζεται σε πολλές και διάφορες πτυχές, όπως φορολογικά, περιβαλλοντικά κτλ. Είναι αμφίβολο αν ο κορωνοϊός θα αποτελέσει την αφορμή για πεφωτισμένες παρεμβάσεις. Η παρέμβαση ως παρέμβαση από μόνη της δεν είναι το ζητούμενο. |
| Θεολόγος Παντελίδης | Πανεπιστήμιο Μακεδονίας | 2 | 3 | |
| Θοδωρής Παπαγεωργίου | Boston College | 4 | 4 | |
| Αθανάσιος Π. Παπαδόπουλος | Πανεπιστήμιο Κρήτης | 2 | 4 | |
| Ηλίας Παπαϊωάννου | London Business School and CEPR | 5 | 4 | |
| Εύη Παππά | Universidad Carlos III de Madrid | 2 | 4 | Η κυβέρνηση παρενέβη κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19 επειδή τα άτομα (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) δεν μπορούσαν να εσωτερικεύσουν τις αρνητικές ενέργειες των πράξεων τους. Πρόκειται για μια ειδική κατάσταση που δεν πρέπει να επικρατήσει μόλις τελειώσει η κρίση. Ίσως κατά τη διάρκεια της μετάβασης θα χρειαστεί κάποια παρέμβαση. |
| Θοδωρής Πελαγίδης | Πανεπιστήμιο Πειραιώς & Brookings Institution | 4 | 4 | Από τη μια οι ανισότητες κ από την άλλη κυρίως οι νέες τεχνολογίες που δίνουν τη δυνατότητα σε κυβερνήσεις να έχουν ευρύτερη πληροφόρηση και αποφάσεις. Βαδίζουμε σε έναν βαρύ, πιο αυστηρό καπιταλισμό όπου η ελεύθερη αγορά για τους μικρούς περιορίζεται. Ένα άλλο παρεπόμενο είναι η αναβάθμιση της συγκεντρωτικής πολιτικής εξουσίας. Εκ των πραγμάτων. |
| Στέλιος Περράκης | Concordia University | 3 | 5 | Η ερώτηση δεν επιδέχεται απάντηση βασισμένη σε λογικά επιχειρήματα γιατί οι αστάθμητοι παράγοντες είναι πολλοί και δημιουργούν μεγάλη αβεβαιότητα. Οι σημερινές πολιτικές άφθονης φτηνής χρηματοδότησης δεν είναι διατηρήσιμες σε βάθος χρόνου χωρίς ριζικές αλλαγές σε φορολογική πολιτική. Εδώ μπαίνουμε σε θέματα πολιτικής, που διαφέρουν ανά κράτος και δεν μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας απάντησης. |
| Παναγιώτης Πετράκης | Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών | 2 | 5 | |
| Βασιλική Σκρέτα | University College London, UT Austin and CEPR | 4 | 3 | |
| Θανάσης Στέγγος | University of Guelph | 3 | 5 | |
| Αθανάσιος Ταγκαλάκης | Πανεπιστήμιο Πατρών | 4 | 4 | |
| Κωνσταντίνος Τατσιράμος | University of Luxembourg, LISER and IZA | 4 | 4 | |
| Λουκάς Τσούκαλης | ΕΛΙΑΜΕΠ/Sciences Po, Paris | 5 | 4 | |
| Μιχάλης Χαλιάσος | Goethe University Frankfurt και CEPR | 4 | 4 | Ίσως το μεγαλύτερο μάθημα από την κρίση είναι ότι χρειάζεται ευελιξία στην κρατική παρέμβαση σε περιόδους πανδημίας ή κρίσεων. Αναμένω αναγνώριση της δυνατότητας προσωρινής παραβίασης αναλογιών (π.χ. χρέος προς ΑΕΠ) από το κράτος, αλλά δεν πιστεύω ότι θα καταργηθεί η ανάγκη συμμόρφωσης με αυτές μέσα σε ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. |
| Γιώργος Χαντζηνικολάου | Τραπεζα Πειραιως, Χρηματιστηριο, Ενωση Τραπεζων | 2 | 4 | Ίσως στον υγειονομικό τομέα, αλλά δεν βλέπω λόγο για γενίκευση αυτού του φαινομένου. |
Σχετικά άρθρα
Ανθεκτικός ο λαϊκισμός σε Ελλάδα και Ευρώπη ενόψει των ευρωεκλογών. Παρά το γεγονός ότι το 2023 η υποστήριξη σε λαϊκιστικά και απολυταρχικά κόμματα στην Ελλάδα (44,3%) […]
Τον Μάρτιο απευθυνθήκαμε στα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων, για να μάθουμε τις απόψεις τους σχετικά με το εάν ο νομοθετικός καθορισμός ανώτατου περιθωρίου μικτού κέρδους […]
Τον Φεβρουάριο απευθυνθήκαμε στα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων, για να μάθουμε τις απόψεις τους σχετικά με το εάν τα οφέλη από το πρόγραμμα της “Χρυσής […]
Επιστροφή στη λίστα