Στο 25% η μαύρη αγορά καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα  

Σύμφωνα με νέα έρευνα του EPICENTER η αύξηση των φόρων στον καπνό στην Ευρώπη επιτείνει την αντίστοιχη μαύρη αγορά. Συγκεκριμένα, για κάθε επιπλέον ευρώ στην τιμή του καπνού εξαιτίας της αύξησης της φορολογίας, το μερίδιο της μαύρης αγοράς αυξάνεται κατά 5-12%, με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, η αύξηση της φορολογίας να μην οδηγεί σε αντίστοιχη αύξηση των κρατικών εσόδων αλλά στην ενίσχυση εγκληματικών οργανώσεων. 

Στην Ελλάδα καταγράφεται το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό (25%) μαύρης αγοράς λαθραίων και νοθευμένων καπνικών προϊόντων ανάμεσα στις χώρες της μελέτης. Το υψηλό αυτό ποσοστό δεν οφείλεται αποκλειστικά στο ύψος της τιμής των καπνικών προϊόντων και της προσιτότητάς τους, δηλαδή της σχέσης της τιμής τους και του εισοδήματος των πολιτών. Άλλοι πιθανοί παράγοντες είναι η φορολογική κουλτούρα, η αδυναμία των κρατικών θεσμών, η αναποτελεσματικότητα στην επιβολή του νόμου, η διαπερατότητα των συνόρων, καθώς και η εγγύτητα με χώρες με χαμηλότερες τιμές.  

Τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης: 

• Υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ αφενός του μεγέθους της μαύρης αγοράς τσιγάρων στην Ευρώπη και αφετέρου της τιμής και της προσιτότητας των τσιγάρων που πωλούνται νόμιμα. 

• Η τιμή των τσιγάρων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη φορολογία. 

• Οι υψηλοί φόροι στα τσιγάρα, ιδίως στη Δυτική Ευρώπη, έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη μαύρης αγοράς, καθώς τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση για παράνομο καπνό αυξάνονται όσο αυξάνεται και η νόμιμη τιμή. 

• Τόσο η προσιτότητα όσο και η λιανική τιμή είναι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν το παράνομο εμπόριο. 

• Στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ο συσχετισμός φορολογίας και παράνομων πωλήσεων είναι ασθενέστερος, λόγω της κατ’ αρχάς χαμηλότερης φορολογίας και της μη γειτνίασης με χώρες με ακόμη χαμηλότερες τιμές. 

• Η γεωγραφική εγγύτητα με χώρες όπως η Ρωσία, η Ουκρανία και η Λευκορωσία δεν αποτελεί πλέον σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τις παράνομες πωλήσεις καπνού στην Ευρώπη. 

• Τα επίπεδα διαφθοράς όπως τα αντιλαμβάνονται οι πολίτες δεν συσχετίζονται με το μέγεθος της παράνομης αγοράς. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, χώρες στις οποίες οι πολίτες αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα διαφθοράς καταγράφουν υψηλότερα επίπεδα παράνομου εμπορίου. 

• Η υπερβολική φορολογία μπορεί να υπονομεύσει τα δημόσια έσοδα και να ενισχύσει το οργανωμένο έγκλημα. 

Ο Δρ Κρίστοφερ Σνόουντον, συγγραφέας της έρευνας και επιμελητής του Δείκτη Παρεμβατικού Κράτους (Nanny State Index), έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Είναι αυταπάτη να φαντάζεται κανείς ότι η φορολογία δεν αποτελεί βασικό παράγοντα που επηρεάζει τις παράνομες πωλήσεις καπνικών προϊόντων. Η ακαδημαϊκή έρευνα, η πικρή εμπειρία και η κοινή λογική μάς λένε ότι αυτό όντως ισχύει. Αυτή η νέα έρευνα καταδεικνύει ότι η τιμή πώλησης είναι ο κύριος προσδιοριστικός παράγοντας των παράνομων πωλήσεων τσιγάρων, ιδιαίτερα στη Δυτική Ευρώπη, και ότι περαιτέρω αυξήσεις φόρων θα οδηγήσουν σε περισσότερη εγκληματική δραστηριότητα». 

Το Policy Brief « Lighting Up the Black Market: How High Tobacco Duties Are Driving Illicit Trade in Europe » συνέγραψε ο Dr. Christopher Snowdon, Head of Lifestyle Economics, Institute of Economic Affairs. τυγχάνουν πολύ μεγαλύτερης νομοθετικής συναίνεσης από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Προϊόντα με μειωμένη επιβάρυνση υγείας ώστε να δοθούν κίνητρα στους ήδη καταναλωτές αυτών των προϊόντων να αλλάξουν συνήθειες.