Του Γιώργου Αρχόντα

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες ο δημόσιος λόγος τριχοτομείται:

Από τη μια, οι παραδοσιακοί επαναστάτες, πάντα έτοιμοι να υπερασπιστούν με κάθε μέσο το Πολυτεχνείο και τους συμβολισμούς του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πρύτανης του Αριστοτελείου κ. Μυλόπουλος, ο οποίος εν όψει των εκδηλώσεων διατράνωσε πως το πανεπιστημιακό άσυλο είναι παράδοση και ως εκ τούτου βρίσκεται υπεράνω των νόμων.

Από την άλλη, οι ριζοσπάστες αντεπαναστάστες που μισούν την επέτειο, τη γενιά, ακόμα και το κτήριο του Πολυτεχνείου και, αν ήταν στο χέρι τους, θα τα καταργούσαν και τα τρία. Πολλοί από αυτούς αυτοπροσδιορίζονται «φιλελεύθεροι», εννοώντας με αυτή την ταμπέλα ότι αντιτίθενται σε αυτό που αντιλαμβάνονται ως «κατεστημένο».

Και από την παράλλη, βεβαίως, αυτοί που δεν δίνουν δεκάρα.

Η επέτειος του Πολυτεχνείου καλώς υπάρχει. Υπογραμμίζει το χρέος των πολιτών να εξεγείρονται όταν καταλύεται η δημοκρατία. Το πρόβλημα είναι πως αυτό το χρέος παρουσιάζεται με τρόπο λειψό – και όχι μόνο στις 17 Νοεμβρίου.

Η κοινωνικοποίηση των Ελληνοπαίδων γίνεται αποκλειστικά και μόνο μέσα από αφηγήσεις αντίστασης, εξέγερσης και επανάστασης. Οι τρεις εθνικές γιορτές αυτό το χαρακτήρα έχουν: επανάσταση για την εθνική ανεξαρτησία, αντίσταση στον Άξονα, εξέγερση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Και δεν θα μπορούσαν να έχουν άλλο περιεχόμενο˙ παντού στον κόσμο οι εθνικές γιορτές τέτοια γεγονότα αφορούν.

Το μεγάλο έλλειμμα βρίσκεται στις αντίστοιχες μη επαναστατικές αφηγήσεις και τα πρότυπα. Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές δεν εκτίθενται σε παραδείγματα δημιουργικής δράσης μη επαναστατικού προσανατολισμού. Με την εξαίρεση ίσως των νομπελούχων Ελύτη και Σεφέρη (που και εκεί αυτό που υπογραμμίζεται είναι η πτυχή της αντίστασής τους στη δικτατορία), κανένας άλλος σύγχρονος Έλληνας ή Ελληνίδα που δεν υπήρξε επαναστάτης / εξεγερμένος / αντιστασιακός δεν παρουσιάζεται ως πρότυπο προς μίμηση.

Φτάσαμε έτσι στην περίφημη ψευδή διχοτόμηση Τσίπρα – Λαζόπουλου η οποία βεβαίως εκφράζει και εκατομμύρια άλλους σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: «από το να κάθονται στους καναπέδες, προτιμώ οι νέοι να πετούν μολότοφ» – λες και αυτές είναι οι μόνες τους επιλογές…

Ίσως είναι ευκολότερο κανείς να αντιτίθεται, να αγανακτά και να εξεγείρεται απέναντι σε ό,τι θεωρεί λάθος, από το να ψάχνει το τι και πώς θα βάλει στη θέση του. Δεν είναι όμως αυτό το σημαντικό, με την έννοια ότι τα δύο αυτά δεν είναι – ή καλύτερα δεν πρέπει να θεωρούνται – αντίρροπα.

Η ανατροπή του άδικου και η δημιουργία του δίκαιου, του καλού και του ωραίου εμφορούνται από την ίδια κατηγορία αξιών. Τον πολίτη που αντιστέκεται, εξεγείρεται και επαναστατεί απέναντι σε ένα καθεστώς που του αφαιρεί την ελευθερία, και τον πολίτη που, σε καθεστώς ελευθερίας, αγωνίζεται για να δημιουργήσει στα γράμματα, στην τέχνη, στην επιχειρηματικότητα, ή για να ζήσει με την οικογένειά του αξιοπρεπώς, τους ενώνει η αίσθηση της προσωπικής ευθύνης – της βεβαιότητας ότι το άτομο δεν είναι πιόνι της Ιστορίας αλλά υποκείμενό της. Και βεβαίως, αυτό πολύ απέχει από την πρόσφατη προσπάθεια να αποσιωπηθούν με κάθε τρόπο τα πάθη της Ιστορίας, που απέδωσε σχολικά βιβλία με φράσεις – οξύμωρα όπως «οι Έλληνες στο Μεσολόγγι εξαναγκάστηκαν σε ηρωική έξοδο».

Αναγκαίο λοιπόν πέρα από την – επαναλαμβάνω αναγκαία – προβολή του ανατρεπτικού ηρωισμού των έκτακτων συνθηκών, να προβάλλουμε ταυτόχρονα και υποδείγματα εποικοδομητικού ηρωισμού˙ της ειρήνης, της δημοκρατίας, της καθημερινότητας. Δίπλα στην αυτοθυσία του 1821, του 1940, του 1973, τις Ελληνίδες και τους Έλληνες που δημιούργησαν και πρόκοψαν τίμια, που στάθηκαν ξανά στα πόδια τους μετά από προσφυγιές και καταστροφές, που βελτίωσαν με τα επιτεύγματά τους τις ζωές των συνανθρώπων τους.

Στο υπαρκτό, διαρκές δημοψήφισμα «μολότωφ ή καναπές» να δείξουμε επιτέλους ότι υπάρχουν και άλλες απαντήσεις!

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Blog του Ratio Vincit στις 17/11/2011.