«Σοφία, φιλοσοφία και καθεστώς λόγου»

Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών

σας προσκαλεί στη διάλεξη του κ. Δημήτρη Δημητράκου, Ομότιμου Καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας (ΙΦΕ, ΕΚΠΑ),

που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 14 Μαΐου 2024, 6 – 8 μμ,

στη Φιλοσοφική Βιβλιοθήκη Έλλη Λαμπρίδη (Υψηλάντου 9, Αθήνα)

με θέμα: «Σοφία, φιλοσοφία και καθεστώς λόγου».

Περίληψη

Η ιδέα της σοφίας ως υπέρτατης μορφής γνώσης που μόνο λίγοι έχουν το προνόμιο να αναγνωρίζονται ως κάτοχοί της είναι αρχαιότατη και εξακολουθεί να είναι διαδεδομένη. «Σοφός» λογίζεται ο βαθύς γνώστης, ο οιονεί παντογνώστης.

Η φιλοσοφία –με την έννοια που της έδωσε ο Σωκράτης και την δεχόμαστε κι εμείς σήμερα– είναι φίλη της σοφίας, την οποία αναζητεί αενάως γνωρίζοντας ότι δεν θα την αποκτήσει. Ο φιλόσοφος αναζητεί την αλήθεια, έχοντας επίγνωση του ότι δεν μπορεί να την γνωρίζει κατά τρόπο βέβαιο. Η αναζήτηση αυτή διεξάγεται ανοιχτά, στον δημόσιο χώρο του πνεύματος, και δεν αποτελεί ένα γνωστικό προνόμιο όσων μετέχουν ως «γνώστες» σε έναν κλειστό κύκλο.

Δεν είναι τυχαίο που η φιλοσοφία γεννήθηκε στην αρχαία Αθήνα. Η αθηναϊκή πολιτεία του Ε΄ αιώνα αποτέλεσε πρότυπο δημοκρατικής οργάνωσης και ανοιχτής κοινωνίας· πρότυπο με ατέλειες, αλλά που είχε ως κυρίαρχη αρχή την ανοιχτή συζήτηση, και επομένως την ισχύ του επιχειρήματος. Μπορεί να θεωρηθεί ότι σε μια τέτοια κοινωνία επικρατεί ένα καθεστώς Λόγου, και όχι δόγματος όπως εκείνο που χαρακτηρίζει τις κλειστές, «κατηχητικές» κοινωνίες.

Η μετάβαση από την κλειστή στην ανοιχτή κοινωνία γίνεται παράλληλα με τη μετάβαση από μια μορφή κλειστής γνώσης την οποία ενσαρκώνει ο θεωρός, και ο προφήτης ως κάτοχος σοφίας, σε μια άλλη μορφή γνώσης που είναι ανοιχτή και στην οποία ενεργό ρόλο παίζει ο φιλόσοφος και ο επιστήμονας, που εκτίθεται στην κριτική, εφόσον οι γνώσεις του είναι υποθετικές και υπόκεινται σε διάψευση. Γεννιέται έτσι ο πρώτος «Διαφωτισμός», δηλαδή ο πολιτισμός της ανοιχτής κοινωνίας, ο οποίος αποκτά πιο γερές βάσεις όταν ξαναγεννιέται πολύ αργότερα, παραμένοντας όμως πάντα ευάλωτος.