Του Γιώργου Αρχόντα*

Ένα στα δύο μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων βλέπουν θετικά την ενσωμάτωση του δώρου των Χριστουγέννων και των υπόλοιπων δώρων και επιδομάτων αδείας στους κανονικούς μισθούς.

Στην πλειονότητά τους, οι οικονομολόγοι που μετέχουν στο Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων προκρίνουν την ενσωμάτωση των εορταστικών επιδομάτων και των επιδομάτων αδείας στους κανονικούς μισθούς μέσω του επιμερισμού τους σ’ αυτούς. 

Το επίδομα εορτών αποτελεί μια καθιερωμένη παράδοση στο εργασιακό περιβάλλον της χώρας μας, έστω και μόνο στον ιδιωτικό τομέα πλέον μετά τη μνημονιακή του κατάργηση στο Δημόσιο, έχοντας ως προφανή σκοπό να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των υπαλλήλων στις εορταστικές περιόδους όπου οι καταναλωτικές ανάγκες είναι αυξημένες. 

Τα επιχειρήματα υπέρ του επιδόματος μπορούν να συνοψιστούν σε τρεις ευρείες κατηγορίες: Πρώτον, όπως προαναφέρθηκε, είναι μια εμπεδωμένη παράδοση – αν δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι λόγοι αλλαγής της, τότε συχνά η εύλογη προκατάληψη είναι υπέρ της διατήρησής της. Δεύτερον, υποστηρίζεται ότι η καταβολή του επιδόματος εορτών και διακοπών ενισχύει την κατανάλωση κατά τις περιόδους αυτές, ιδίως σε κλάδους, αγαθά και υπηρεσίες που υπολογίζουν έντονα στις εορτές και τις διακοπές για την οικονομική τους επιβίωση και κερδοφορία. Τρίτον, εγείρονται συμπεριφορικοί λόγοι: Η αλλαγή αυτής της πρακτικής, με τον επιμερισμό των επιδομάτων στους κανονικούς μισθούς, θα δυσκόλευε ίσως αρκετούς μισθωτούς να προσαρμόσουν τον προγραμματισμό τους για να προβλέψουν ενεργά πλέον την αποταμίευση που θα τους επέτρεπε να καλύψουν τις ανάγκες των ειδικών αυτών περιόδων. 

Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζεται ότι η διατήρηση του επιδόματος «δώρου» δημιουργεί μια, έστω και ήσσονα, διοικητική επιβάρυνση στις επιχειρήσεις, ενώ καθιστά και δυσκολότερη τη σύγκριση των μισθών σε Ελλάδα και άλλες χώρες, καθώς χρειάζεται αναγωγή στις ετήσιες απολαβές. Μάλιστα, έχει ακόμη υποστηριχθεί και ότι τα επιδόματα αυτά λειτουργούν ως ένα οιονεί άτοκο δάνειο των μισθωτών προς τις επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν έτσι τη δυνατότητα να καταβάλλουν μαζεμένα, σε εορταστικές περιόδους ποσά που διαφορετικά θα έπρεπε να καταβάλλουν μηνιαίως. 

Η Ερώτηση του Πάνελ για τον Δεκέμβριο αφορούσε τη σύγκριση δύο κατ’ αρχάς οικονομικά ισοδύναμων εναλλακτικών: τη διατήρηση του σημερινού καθεστώτος εορταστικών επιδομάτων στον ιδιωτικό τομέα, ή τον επιμερισμό τους στους κανονικούς μισθούς. Από τους 26 συνολικά απαντήσαντες, το 50% βλέπει θετικά την αλλαγή της σημερινής πρακτικής, ενώ το 31% διαφωνεί. Μεταξύ των δύο επιλογών τοποθετήθηκε το 19% των απαντησάντων.  

Στα σχόλιά τους, τα οποία είναι πλήρως διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΚΕΦίΜ, τα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων επισημαίνουν αφενός ότι ο επιμερισμός των εορταστικών επιδομάτων στους κανονικούς μισθούς θα απλούστευε τη μισθοδοσία, διευκολύνοντας τη διαχείριση της ροής μετρητών των επιχειρήσεων, αλλά και θα διευκόλυνε τον προγραμματισμό και την κάλυψη των μη έκτακτων εξόδων των νοικοκυριών, ιδιαίτερα σε περιόδους ακρίβειας όπως αυτή που διανύουμε, δίνοντας προτεραιότητα σ’ αυτά τα έξοδα έναντι των έκτακτων εορταστικών δαπανών. Ακόμη, επισημαίνεται ότι η νωρίτερη καταβολή των ποσών αυτών συνεπάγεται κέρδος, έστω και μικρό, για τους μισθωτούς δεδομένων των δανειστικών περιορισμών, των υψηλών επιτοκίων και του πληθωρισμού.  

Από την άλλη πλευρά, επισημαίνεται η ανάγκη διατήρησης της έννοιας και του σκοπού αυτών των «δώρων», που διευκολύνουν αντιστοίχως την κάλυψη κοινωνικής φύσης αναγκών και επιθυμιών στις εορταστικές περιόδους. Τονίζεται εξάλλου ότι, εφόσον τα χρήματα παραμένουν τα ίδια, έχουν την ίδια πηγή και τον ίδιο τελικό προορισμό, το τελικό «πακεταρισμά» τους έχει μικρή σημασία. 

Σε κάθε περίπτωση πάντως, και ανεξαρτήτως της εκάστοτε τοποθέτησης στην Ερώτηση, στα σχόλια των συμμετεχόντων οικονομολόγων υπογραμμίζεται ο δυνητικά προβληματικός χαρακτήρας τόσο των πατερναλιστικών μέτρων, όπου το κράτος επιχειρεί να αναλάβει μέρος της ευθύνης προγραμματισμού των νοικοκυριών – ιδιαίτερα μάλιστα όταν είναι εξαιρετικά δύσκολο ως αδύνατο να διαπιστωθεί πρακτικά το ποσοστό των νοικοκυριών που όντως αντιμετωπίζουν γνήσιο πρόβλημα αυτοελέγχου – όσο και αντίρροπα, της χωρίς ιδιαίτερα προφανείς αποχρώντες λόγους αλλαγής μιας καθιερωμένης πρακτικής που έχει δημιουργήσει μέσα στον χρόνο τις δικές τις συμπεριφορικές συνήθειες και κοινωνικές νόρμες. 

Ο Γιώργος Αρχόντας είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦίΜ και υπεύθυνος του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων.

To άρθρο δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή την Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2023.