Του Γιώργου Αρχόντα*

Δυσεπίλυτος γρίφος αποδεικνύεται στην πράξη το αν η πανδημία θα λειτουργήσει ή όχι ως καταλύτης για μια πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή του οικονομικού παραδείγματος προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης κρατικής παρέμβασης και μετά το πέρας της κρίσης, καθώς τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις απαντήσεις των μελών του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων του ΚΕΦίΜ, δεν προκύπτει μια ισχυρή τάση προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

Αφενός, ο εξαιρετικός και έκτακτος χαρακτήρας του μεγαλύτερου μέρους των μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας τονίζεται επανειλημμένα και έντονα από τις κυβερνήσεις και τους υπερεθνικούς οργανισμούς. Αφετέρου, η έκτακτη αυτή ενίσχυση του ρόλου του κράτους στην οικονομία έχει ανοίξει μια ευρεία συζήτηση για την ανάγκη και την σκοπιμότητα της διατήρησης αυτής της προσέγγισης, προφανώς με τις αναγκαίες προσαρμογές, και μετά το πέρας της τρέχουσας κρίσης, ενώ κάποιοι αναλυτές διακρίνουν μια ούτως ή άλλως έντονη αλλαγή προσανατολισμού στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, τόσο στις ΗΠΑ του Προέδρου Μπάιντεν, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Στην Ερώτηση του Πάνελ για τον Μάιο απάντησαν συνολικά 48 Ελληνίδες και Έλληνες οικονομολόγοι. Το 50% πιστεύει ότι η μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία θα διατηρηθεί και μετά την πανδημία, ενώ το 23% διαφωνεί. Μεταξύ των δύο επιλογών τοποθετήθηκε το 27% των απαντησάντων. 

Τα μέλη του Πάνελ στα επεξηγητικά τους σχόλια, τα οποία είναι πλήρως διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΚΕΦίΜ, επισημαίνουν αφενός ότι ήδη πριν την έλευση της πανδημίας συζητιόταν έντονα η ανάγκη της αλλαγής του οικονομικού παραδείγματος. Πλέον, υποστηρίζει η πλευρά αυτή, κατέστη πρόδηλη η ανάγκη για μεγαλύτερη κρατική αποτελεσματικότητα, σε ό,τι αφορά για παράδειγμα τη δυνατότητα αντιμετώπισης έκτακτων συνθηκών, την ενίσχυση των υπηρεσιών υγείας και της έρευνας, την στήριξη των ευάλωτων, την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Άλλωστε, τα τεράστια δημοσιονομικά πακέτα στήριξης δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια αναβίωση και παγίωση του κρατισμού στις μετά την πανδημία οικονομίες, ιδίως καθώς οι πολιτικές αυτές δεν είναι μακροπρόθεσμα διατηρήσιμες χωρίς ριζικές αλλαγές στη φορολογική πολιτική.

Από την άλλη πλευρά, τονίζεται ότι παρά το γεγονός ότι μπορεί να χρειαστεί μια κάποια παρέμβαση στην μεταβατική περίοδο αμέσως μετά το πέρας της πανδημίας, η μετάβαση σε ένα νέο παράδειγμα με έντονα παρεμβατικά χαρακτηριστικά θα περιορίσει τις δυνατότητες ανάπτυξης, καινοτομίας και παραγωγικότητας, καθώς θα εκτρέψει πόρους από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα. Άλλωστε, υπογραμμίζεται ότι ενώ είναι εμπειρικώς καταγεγραμμένη η τάση να υπερεκτιμώνται συνήθως οι συνέπειες τέτοιων ισχυρών αλλά παροδικών κλονισμών, στην περίπτωση της πανδημίας δεν φαίνεται να αλλάζει κάτι σημαντικό στα θεμελιώδη δεδομένα όπως η δομή των οικονομιών και οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων ως προς τον ρόλο του κράτους.

Ανεξαρτήτως πάντως της ψήφου τους, τα μέλη του Πάνελ επισημαίνουν σε μεγάλο βαθμό τη σημασία που έχει το περιεχόμενο και το πεδίο της εκάστοτε κρατικής παρέμβασης, καθώς και ο συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο αυτή υλοποιείται, στοιχεία που κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά της, αλλά και τις ευρύτερες και συχνά απρόθετες παράπλευρες συνέπειές της στην οικονομία και την κοινωνία.

Τα συνολικά αποτελέσματα μπορείτε να δείτε εδώ.

Ο Γιώργος Αρχόντας είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦίΜ και υπεύθυνος του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων.

To άρθρο δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή την Τρίτη 1 Ιουνίου και μπορείτε να το βρείτε διαδικτυακά στην kathimerini.gr.