Του Αλέξανδρου Σκούρα

Υπάρχει μια σχετικά απλή πολιτική επιλογή που μπορεί διαμιάς να εξυπηρετήσει δύο στόχους υψηλότατης προτεραιότητας για τη χώρα μας – αφενός, την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας των οικονομικών αποφάσεων των νοικοκυριών και αφετέρου, τη σημαντική ενίσχυση της ποιότητας της δημοκρατίας μας. Μιλώ φυσικά για την ενίσχυση του οικονομικού εγγραμματισμού στην Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα, για την εισαγωγή του μαθήματος των οικονομικών στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση απ’ όπου απουσιάζει σήμερα σχεδόν ολοκληρωτικά.

Στο ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα, τα οικονομικά ως αυτοτελές μάθημα διδάσκονται μόνο στην Γ’ Λυκείου, και εκεί μόνο σε εκείνους τους μαθητές και τις μαθήτριες που έχουν επιλέξει τη σχετική κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, τα παιδιά σήμερα στη συντριπτική τους πλειονότητα ολοκληρώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει τόκος και επιτόκιο, τι είναι ο πληθωρισμός, πώς λειτουργούν τα δημόσια οικονομικά και πού πάνε ο φόροι μας, πώς να καταρτίζουν έναν στοιχειώδη οικογενειακό προϋπολογισμό.

Η άγνοια των βασικών δεδομένων της λειτουργίας της οικονομίας συμβάλλει στην εφαρμογή λανθασμένων και επικίνδυνων οικονομικών πολιτικών.

Τις επιπτώσεις αυτού του εκπαιδευτικού κενού μπορεί κανείς όχι μόνο εύκολα να τις φανταστεί, αλλά και να τις δει καθημερινά: η υπερφόρτωση πιστωτικών καρτών, η επιπόλαιη ανάληψη δανείων, η απουσία σχεδιασμού για τα χρόνια της συνταξιοδότησης, επιλογές που συνδέονται έντονα με τον οικονομικό αναλφαβητισμό, έχουν οδηγήσει και συνεχίζουν να οδηγούν πολλά άτομα και πολλές οικογένειες σε αδιέξοδο, από το οποίο δε διαθέτουν και τα εργαλεία να αποδράσουν.

Ταυτόχρονα, η άγνοια των βασικών δεδομένων της λειτουργίας της οικονομίας συμβάλλει στην εφαρμογή λανθασμένων και επικίνδυνων οικονομικών πολιτικών. Όταν οι εκλογείς δεν είναι σε θέση να διακρίνουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υποτίθεται «φιλολαϊκών» προτεινόμενων πολιτικών, ενδίδουν ευκολότερα στη δημαγωγία και τον λαϊκισμό. Ακόμη χειρότερα, δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος πλειοδοσίας που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εφαρμογή διορθωτικών πολιτικών και αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Χαρακτηριστική είναι προς τούτο η μελέτη “Financial Literacy and Political Orientation in Great Britain” που συνυπογράφει ο καθηγητής Γεώργιος Πάνος του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης και συνδέει τον οικονομικό αναλφαβητισμό με τον πολιτικό εξτρεμισμό και τους εκφραστές του.

Για τους λόγους αυτούς, στο ΚΕΦίΜ έχουμε αναδείξει την αντιμετώπιση του οικονομικού αναλφαβητισμού σε κεντρικό πυλώνα της δράσης μας. Σε ό,τι αφορά τους νέους ανθρώπους, υπογραμμίζω την Οικονομική Ολυμπιάδα, τον δημοφιλέστερο στην Ελλάδα διαγωνισμό οικονομικών γνώσεων για μαθητές και μαθήτριες Λυκείου που διοργανώνουμε φέτος για τρίτη χρονιά – το 2021 συμμετείχαν 2.532 διαγωνιζόμενοι από 172 σχολεία στην Ελλάδα και 2 σχολεία της Ομογένειας – μια πρωτοβουλία με την οποία δημιουργούμε μια ευρεία και ισχυρή συμμαχία μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών για την ενίσχυση του μαθήματος των οικονομικών στο σχολικό πρόγραμμα, ενώ ταυτόχρονα παράγουμε σύγχρονο και ελκυστικό εκπαιδευτικό υλικό για τα οικονομικά.

Σε ό,τι αφορά το ευρύτερο κοινό, πέρα από τις μελέτες που εκπονούμε όπως η Ημέρα της Φορολογικής Ελευθερίας, ή η ετήσια δημοσίευση στα ελληνικά του Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας στον Κόσμο του Ινστιτούτου Fraser, αναφέρω το Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων που συγκεντρώνει κάθε μήνα τις τεκμηριωμένες απόψεις των κατά τεκμήριο σημαντικότερων Ελλήνων και Ελληνίδων οικονομολόγων επί θεμάτων οικονομικής πολιτικής, διαλύοντας συχνά δημοφιλείς παρανοήσεις ως προς τη λειτουργία της οικονομίας.

Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπιση του οικονομικού αναλφαβητισμού δύσκολα θα ξεκινήσει από πάνω προς τα κάτω, δεδομένων των υπαρκτών, χρόνιων και επίμονων αγκυλώσεων που δυσχεραίνουν κάθε σχετική άνωθεν πρωτοβουλία. Για να κατακτήσουμε αυτόν τον στόχο, χρειάζεται η συστράτευση όλων εκείνων, ατόμων και φορέων, που αντιλαμβάνονται την τεράστια θετική επίδραση που θα έχει η ενίσχυση ακόμη και της θεμελιώδους οικονομικής γνώσης μεταξύ των πολιτών της χώρας μας. Είναι μια μάχη που έχουμε ξεκινήσει να δίνουμε και αξίζει να την κερδίσουμε!

Το άρθρο του Προέδρου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, Αλέξανδρου Σκούρα, φιλοξενήθηκε στο περιοδικό Οικονομικά Χρονικά No 178, την τριμηνιαία Επιστημονική Έκδοση του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας.